Πότε εορτάζουμε τα Θεοφάνεια
Τα Άγια Θεοφάνεια θεσπίστηκαν τον 2ο αιώνα μ.Χ. και το γεγονός αυτό τα καθιστά μία από τις αρχαιότερες γιορτές του Χριστιανισμού.
Δεν είναι απόλυτα βέβαιο ποια ημέρα καθιερώθηκε να εορτάζονται τα Θεοφάνεια. Αναφέρεται πως παλαιότερα, άλλοτε εορτάζονταν στις 6 Ιανουαρίου, άλλοτε στις 10 Ιανουαρίου.
Σήμερα, η Εκκλησία μας εορτάζει τα Θεοφάνεια στις 6 Ιανουαρίου και είναι η τρίτη και τελευταία εορτή του Δωδεκαημέρου, η οποία ξεκινά μετά τα Χριστούγεννα.
Τι συμβολίζουν τα Θεοφάνεια
Αναφέρονται στη φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας κατά τη βάπτιση του Ιησού Χριστού και για αυτό το λόγο ονομάζονται Θεοφάνεια (=Θεός + φαίνω).
Το μήνυμα αυτής της εορτής είναι η Αναγέννηση του Χριστού. Με τη βάπτισή του ο Ιησούς, άγιασε τα νερά του Ιορδάνη ποταμού, ώστε να μετατραπούν σε «Αγιασμού δώρον, αμαρτημάτων λυτήριον, νοσημάτων αλεξιτήριον, δαίμοσιν ολέθριον στις ενάντιες δυνάμεσιν απρόσιτον».
Η Βάπτιση του Ιησού Χριστού από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή
Μετά από Θεία εντολή, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος εγκατέλειψε τη ζωή στην έρημο και εγκαταστάθηκε στον Ιορδάνη ποταμό. Από εκεί ο Ιωάννης κήρυττε τον ερχομό του Κυρίου και βάπτιζε αδιαλείπτως όσους έρχονταν να τον βρουν και άκουγαν το κήρυγμά του.
Κάποια μέρα παρουσιάστηκε μπροστά του ο Ιησούς Χριστός και ζήτησε να βαπτιστεί. Ο Ιωάννης, αν και γνώριζε ήδη ποιος ήταν Εκείνος που του ζήτησε να βαπτιστεί, στην αρχή αρνήθηκε να Τον βαπτίσει, λέγοντας ότι ο ίδιος ένιωθε την ανάγκη να βαπτιστεί από Αυτόν.
Τότε, ο Ιησούς προσπάθησε να του εξηγήσει ότι αυτό ήταν το θέλημα του Θεού. Ο Ιωάννης το δέχτηκε και μπροστά στο πλήθος που βρισκόταν εκεί, συνέβη κάτι το εκπληκτικό.
Με την μορφή ενός περιστεριού παρουσιάστηκε το Άγιο Πνεύμα και στάθηκε πάνω στον Ιησού Χριστό. Τη στιγμή εκείνη ακριβώς ακούστηκε από τον ουρανό η φωνή του Θεού, λέγοντας τα παρακάτω λόγια: «Ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα», δηλαδή, Αυτός είναι ο αγαπημένος μου Υιός, αυτός είναι ο εκλεκτός μου.
Έτσι, το Βάπτισμα των Χριστιανών, δεν είναι «εν ύδατι», όπως το βάπτισμα «μετανοίας» που επιτελούσε ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, αλλά «εν Πνεύματι Αγίω». Μέσα από τη βάπτιση του Κυρίου, αγιάσθηκε το νερό και μετατράπηκε σε νερό αγιασμού και συμφιλίωσης με το Θεό.
Η Βάπτιση του Κυρίου εγκαινίασε το Μυστήριο του Βαπτίσματος, για να μπορεί η καθαρτική χάρη του Αγίου Βαπτίσματος να ανακαινίζει την ψυχή του ανθρώπου και με την τήρηση των θείων εντολών να γινόμαστε κληρονόμοι της Βασιλείας των Ουρανών.
Γιατί τα Θεοφάνεια ονομάζονται Φώτα ή εορτή των Φώτων
Κατά τον τέταρτο αιώνα, η Εκκλησία ξεκίνησε να τιμά τα Θεοφάνεια με δέος και λαμπρότητα, ως εορτή που προσδίδει φως στον κόσμο μέσω του Αγίου Βαπτίσματος του Ιησού Χριστού. Για αυτό το λόγο, τα Θεοφάνεια αποκαλούνται Φώτα και εορτή των Φώτων. Η εορτή των Φώτων σηματοδοτεί το τέλος της εορταστικής περιόδου των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.
Η νηστεία της παραμονής των Θεοφανείων
Κατά την παραμονή των Θεοφανείων, τηρείται νηστεία, η οποία είναι χωρίς λάδι. Μοναδική περίπτωση να καταλύεται το λάδι στη νηστεία είναι να πέφτει η παραμονή Σάββατο ή Κυριακή.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας αναφέρουν πως για να μπορέσουν οι πιστοί να μεταλάβουν τον Μεγάλο Αγιασμό, οφείλουν να μην έχουν φάει ή πιει κάτι από τα μεσάνυχτα μέχρι την ώρα του Αγιασμού.
Όπως αναφέρει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στο «Ιερό Πηδάλιο», ο λόγος που πραγματοποιείται νηστεία κατά την παραμονή των Θεοφανείων είναι η αναπλήρωση της νηστείας που χάνεται, όταν οι εορτές είναι Τετάρτη ή Παρασκευή.
Ο αγιασμός των σπιτιών την παραμονή των Φώτων
Στην Ελλάδα, την παραμονή των Φώτων γίνεται ο αγιασμός των σπιτιών από τους ιερείς και ονομάζεται Μικρός Αγιασμός ή Πρωτάγιαση ή Φώτιση. Οι ιερείς με το σταυρό και ένα κλωνάρι βασιλικό φωτίζουν (ραντίζουν) όλους τους χώρους του σπιτιού.
Γιατί ρίχνουμε το σταυρό στα νερά τα Θεοφάνεια
Ο λόγος που ρίχνεται ο σταυρός σε θάλασσα ή ποτάμι ή λίμνη είναι για να αγιαστούν τα νερά.
Μετά τη ρίψη του σταυρού, κολυμβητές κυρίως σε νεαρή ηλικία, οι λεγόμενοι Βουτηχτάδες, βουτούν για να πιάσουν το σταυρό. Ο κολυμβητής που θα καταφέρει να τον πιάσει, λαμβάνει την ευλογία του ιερωμένου και δέχεται πλήθος ευχών και τιμών από τους γύρω παρευρισκόμενους.
Εκείνη τη στιγμή οι καμπάνες ηχούν με χαρμόσυνο τόνο καθώς και οι σειρήνες των πλοίων που μπορεί να βρίσκονται εκεί κοντά. Όλοι οι πιστοί πίνουν από τον αγιασμό συμβολικά τρεις γουλιές με ευλάβεια.
Μάλιστα, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας μετά τον αγιασμό των υδάτων, πολλοί χριστιανοί πλένουν στα αγιασμένα νερά εικόνες, μηχανήματα και διάφορα άλλα δικά τους είδη για να αγιασθούν.
